توسعه تكنولوژي و نوآوري
1- سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران – معاونت توسعه فناوری و صنایع پیشرفته
1-1- معرفی
با شروع برنامه سوم توسعه کشور و از سال 1387، مأموريت سازمان گسترش ضمن ادامه پيگيري وظايف اساس نام هاي محوله در توسعه و نوسازي صنايع كشور، به سوي فناوري هاي پیشرفته (High-tech) مانند الكترونيك و ميكروالكترونيك و شاخص هاي مرتبط با آن، بيوتكنولوژي، مواد جديد و فناوري اطلاعات و ارتباطات معطوف شد. در اين راستا، ساختار توسعه تكنولوژي و نوآوري شكل گرفت و نسبت به طراحي و تدوين آئين نامه ها، رويه ها و دستورالعمل‌هاي دريافت، بررسي و انتخاب و تصويب پروژه هاي تحقيقاتي و پژوهشي و كارآفريني اقدام نمود.
ضرورت وجود رويكرد تجاري در توسعه فناوري، موجب شد تا سازمان گسترش كه تا سال 1381 با حمايت از طرحهاي تحقيقاتي و پژوهشي، بسترسازي براي توسعه فناوري را دنبال مي‌كرد، به سمت تهيه و تدوين برنامه توسعه صنايع مبتني بر فناوري هاي پيشرفته كه سهم آنها در توليدات صنعتي جهان با نرخ بالايي در حال افزايش است، حركت كند. در اين رويكرد، طرح هاي پژوهشي كاربردي مورد توجه قرار گرفت كه منجر به سرمايه گذاري صنعتي، خصوصاً با مشاركت بخش خصوصي شد.
جهت نيل به اهداف اين رويكرد و راهبري توسعه صنايع نوين در كشور، در سال 1381 مجموعه كامل برنامه راهبردي 5 ساله سازمان گسترش در توسعه صنايع مبتني بر فناوري هاي پيشرفته تهيه گرديد و اهم فعاليت‌هاي سازمان در توسعه صنايع پيشرفته حول موارد زير قرار داده شد:
شناسايي روندهاي صنعتي و تكنولوژيكي و انتخاب زمينه هاي مناسب سرمايه گذاري در صنايع پيشرفته
ايجاد و توسعه طرح‌ها و تدوين دانش فني قابل سرمايه گذاري
تأمين و مديريت منابع سرمايه اي در صنايع پيشرفته
سرمايه‌گذاري براي ايجاد صنايع مبتني بر فناوري‌هاي پيشرفته و انتقال دانش فني
توسعه حوزه هاي صنعتي جديد با توليد محصول و ايجاد ارزش افزوده اقتصادي معني دار مي‌باشد؛ لذا براي اجراي فرآيند كامل ايده تا توليد به صورت مراحل متعامل، برنامه ريزي يكپارچه‌اي صورت گرفت. توسعه بسترهاي توليد و انتقال دانش فني، ايجاد بازار فناوري و آماده سازي طرح‌هايي كه در هر يك از شاخصهاي صنايع نوين بر اساس نياز بازار، قابليت سرمايه گذاري را داشته باشند، براي ايجاد طرحهاي قابل سرمايه‌گذاري الزام‌آور تشخيص داده شد. بدين منظور، برنامه هايي كه خروجي آنها، مجموع هاي از طرح‌ها و دانش فني است، در قالب طرح توجیهی فنی اقتصادی وارد فرآيند سرمايه گذاري براي توليد محصول و در نهايت ايجاد صنايع پيشرفته شد. با اجراي اين برنامه ها تلاش شد تا تقاضاي بازار فناوري، دانش فني و طرحهاي قابل سرمايه گذاري افزايش يابد.
توسعه تكنولوژي و نوآوري
1-2- خدمات
حوزه های صنایع پیشرفته
صنایع الکترونیک و میکروالکترونیک
صنایع مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات
انرژی های نو و تجدیدپذیر
نانوتکنولوژی و مواد پیشرفته
بیوتکنولوژی و مهندسی پژشکی
صنایع مرتبط با فرایندهای نفت و گاز
اتوماسیون صنعتی و سیستم های هوشمند
1-3- اولویت ها
برنامه هاي اصلي براي ايجاد طرحهاي قابل سرمايه گذاري در حوزه صنایع پیشرفته به شرح ذيل هستند:
1.3.1. برنامه توسعه كارآفريني:
بمنظور خلق طرح هاي جديد، تبديل ايده به محصول و تشكيل شركت‌هاي جديد خصوصي و حمايت از كارآفرينان كشور، برنامه توسعه هماهنگ كارآفريني تدوين شد. در اين برنامه، ارتباط مؤثر با سازمان‌هاي رسمي كشور براي جلب حمايت از سرمايه گذاري و مشاركت با بخش خصوصي از طريق بكارگيري تمامي مراكز خصوصي و دولتي كه قادر به ارائه خدمات هستند با ايجاد پشتيباني مالي، فني و اطلاعاتي از كارآفرينان به‌عمل آمد. مطابق اين برنامه، طرحهاي حوزه هاي صنايع پيشرفته، در اولويت برخورداري از تسهيلات قرار گرفت.
1.3.2. برنامه گسترش نوآوري:
اين برنامه بمنظور ايجاد بازار تجاري فناوري و توسعه فرآيند نوآوري اجرا شد. با اجراي اين برنامه، از يك سو بر اساس نياز خريداران و مشتريان تكنولوژي اقدام به تدوين و عرضه دانش فني و از سوي ديگر با مكانيزم سرمايه گذاري پرمخاطره، ايدههاي نوآوران به دانش فني تبديل شد و طرحهاي توجيهي مورد نياز طرحهاي سرمايه‌گذاري تهيه شد.
1.3.3. برنامه مراكز توسعه كسب و كار كوچك :(SBDC)
اين برنامه، تلاش مشتركي بين بخش خصوصي، جامعه دانشگاهي و سازمان گسترش بود كه براي ارائه مشاورههاي روزآمد، كمك‌هاي آموزشي و فني در تمامي جنبه هاي مديريتي مؤسسات كوچك طراحي شد. توسعه و تعميم تكنولوژي‌هاي صنعتي به‌خصوص در زمينه صنايع با تكنولوژي برتر، دستيابي به تكنولوژي‌هاي بنيادي از اهداف عمده اين مراكز بوده و برقراري ارتباط با دانشگاه‌هاي كشور، تعميق رابطه بين صنايع و دانشگاه‌ها، تهيه اطلاعات بهينه بازاريابي، مديريت و حمايت فني و اجراي طرحهاي تحقيقاتي، در اولويت فعاليت‌هاي آنها قرار داشت. هزينه تأمين و اجراي چنين پروژه هايي اصولاً بسيار كمتر از پروژه هاي توليدي در حيطه نمونههاي واقعي بود، همچنين قابليت ارزيابي توان توليد در زمينه ايجاد دانش فني و احياناً كشف نقاط كمبود، قابل بررسي بود.
1.3.4. برنامه ارتقاي تحقيق و توسعه شركت‌هاي تابعه و تحت پوشش:
اين برنامه، جهت حمايت از ايجاد و گسترش فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه براي ارائه محصول/ فرآيند نوين در شركت‌هاي تابعه و تحت پوشش سازمان، تدوين شد. هدف اين برنامه افزايش توانايي‌هاي تكنولوژيك شركت‌ها از طريق حمايت و مشاركت منطقي در فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه آنها در راستاي فراهم‌ساختن زمينه پيشتازي سازمان گسترش براي حضور در بازارهاي جهاني بود. طبق آنچه كه در اين برنامه پيشبيني شد شركت‌ها با پيشبيني پروژه‌هاي تحقيق و توسعه در برنامه استراتژيك خود در قالب وام يا مشاركت در سرمايه‌گذاري (آورده سازمان) مورد حمايت قرار مي‌گرفتند. شيوه‌هاي حمايتي در اين برنامه با توجه به حجم و اندازه فعاليت شركت‌ها بود كه به سه گروه شركت‌هاي كوچك، متوسط و بزرگ طبقه‌بندي مي‌شدند.
1.3.5. برنامه سرمايه گذاري براي ايجاد صنايع پيشرفته:
برنامه هاي اين بخش با هدف انجام سرمايه گذاري براي تبديل طرح‌ها به محصولات و خدمات در حوزه هاي مختلف صنايع پيشرفته اجرا گرديد. طرحهاي سرمايه گذاري در صنايع پيشرفته، در صورت بكارگيري فناوري لازم و بر اساس ايجاد ارزش افزوده ناشي از عرضه محصولات و خدمات مورد نياز بازار انتخاب مي‌شدند. سپس با جلب مشاركت بخش خصوصي و استفاده از تسهيلات بانكي، نسبت به ايجاد واحدهاي صنعتي جديد يا بكارگيري فناوري‌ها و دانش فني در بهبود فرآيندها و محصولات موجود اقدام مي‌شد.
حوزههاي عملياتي در اين برنامه های سرمايه گذاري براي ايجاد صنايع پيشرفته، مستلزم ايجاد بازار، برقراري مشاركت‌هاي منطقه اي و بين المللي، حضور در بازارهاي جهاني، سامان‌دهي زنجيره هاي تأمين، تأسيس شركت‌هاي مشترك با بخش خصوصی، پاسخ‌گويي به تقاضاي موجود، توسعه بازارهاي مالي و سرمايه اي، تسهيل و بهبود رويه ها و مقررات بود. وظايف و مأموريت‌هاي اصلي در اين برنامه ها عبارتند از:
ارائه طرحهاي توجيهي و تجاري به‌منظور ايجاد كسب و كارهاي جديد
مشاركت در سرمايه گذاري با بخش خصوصي
انتقال و توسعه تكنولوژي
انجام مشاركت‌هاي بين المللي براي توسعه بازار و فناوري
سامان‌دهي زنجيره تأمين، بازاريابي و توسعه SMEها.
جهت گيري اصلي و هدف نهايي در استراتژي توسعه صنايع پيشرفته، گسترش سرمايه گذاري در مشاركت با بخش خصوصي براي ايجاد واحدهاي صنعتي مبتني بر فناوري‌هاي نو بوده است. در سازمان گسترش، تدوين دانش فني (به‌عنوان مرحله اول فرآيند كامل تبديل ايده به محصولات رقابتي)، در ساختار توسعه تكنولوژي و نوآوري از طريق اجراي قراردادهاي تحقيقاتي دنبال شد. مرحله دوم اين فرآيند (سرمايه گذاري براي تأسيس واحدهاي صنعتي) در حوزه ساختار سرمايهگذاريهاي صنعتي انجام گرفت.
توسعه تكنولوژي و نوآوري
1-4- الزامات و قوانین
1-4-1- الزامات کلی:
ويژگي ها و الزامات سرمايه گذاري در صنايع پيشرفته به شکلی است که طرحهاي سرمايه‌گذاري بايستي مبتني بر دانش فني و فناوري توليد اثبات شده داخلي يا خارجي بوده و امكان حضور در بازار رقابتي جهاني را فراهم سازد و شامل موارد زیر باشد:
طرحهاي مورد نظر بايد از توجيه كامل فني، اقتصادي و مالي برخوردار بوده و طرح كسب و كار به تاييد سازمان برسد.
بخش خصوصي شامل صاحبان تكنولوژي و دانش فني و صاحبان سرمايه داخلي يا خارجي بوده و لازم است صلاحيت ايشان به تاييد سازمان برسد.
در طرحهاي مبتني بر دانش فني خارجي، مشاركت تامين كننده تكنولوژي و ايجاد شراکت داراي ارجحيت خواهد بود.
اجراي طرحهاي سرمايه گذاري از طريق ايجاد شركت جديد صورت ميگيرد.
مشاركت سازمان، از طريق شركت هاي تخصصي، در ايجاد شركت و اجراي طرح به نحوي خواهد بود كه سرمايه گذاري مشترك ماهيت خصوصي داشته باشد.
منابع مالي مورد نياز براي اجراي سرمايه گذاري از محل آورده هاي طرفين و اخذ تسهيلات بانكي (ارزي و ريالي) تامين ميگردد. حتي الامكان سعي مي شود تا حدود 60 تا 70 درصد منابع مالي از طريق تسهيلات بانكي تامين شود كه تعهد وثائق و بازپرداخت تسهيلات اخذ شده، به نسبت سهام شركاء خواهد بود.
بمنظور پوشش ريسكهاي احتمالي، طرحهاي سرمايه‌گذاري بايد داراي نرخ بازده داخلي به ميزان حداقل 25% باشند.
توانمندي و سوابق اجرايي، فني و مديريتي در ارتباط با راه اندازي و اداره كسب و كار مورد نظر.
تامين دانش فني (تدارك دانش فني توسط متقاضي، تعلق داشتن دانش فني به متقاضي، دانش فني ثبت شده در مراجع معتبر، پايلوت و نمونه آزمايشگاهي و نيمه صنعتي)
ميزان پيشرفت مطالعات انجام شده توسط متقاضي در هنگام درخواست مشاركت (ايده، انجام مطالعات پيش امكانسنجي(PFS) و انجام مطالعات امكانسنجي (FS)) و داشتن مصوبه وام بانكي از نكات مثبت در ارزيابي شريك بخش خصوصي به شمار مي رود.
1-4-2- اساسنامه های صندوق
اساسنامه شرکت های تابعه
اساسنامه مشارکتی
قرارداد مشارکت
1-5- فرایندهای دریافت تسهیلات
1-5-1- فرایند سرمایه گذاری
فرآيند سرمايه‌گذاري مشترك با ارائه طرح يا ايده سرمايه‌گذاري از جانب بخش خصوصي آغاز ميشود. مراحل اصلي انجام مشاركت هاي سرمايه گذاري در صنايع پيشرفته كه بايد در چارچوب مفاد تبصره 4 بند الف ماده 3 قانون اجراي سياست‌هاي كلي اصل 44 قانون اساسي صورت پذيرد، در شکل زیر نشان داده شده است:
1-5-2- سایر فرم های مربوطه
فرم معرفی طرح برای مشارکت
فرم معرفی اشخاص حقوقی متقاضی مشارکت با سازمان
فرم معرفی اشخاص حقیقی متقاضی مشارکت با سازمان
خطوط راهنمای تهیه گزارش امکان سنجی مقدماتی (PFS)
خطوط راهنمای تهیه گزارش فنی اقتصادی (FS) و طرحهای کسب و کار (BP)
توسعه تكنولوژي و نوآوري
توسعه تكنولوژي و نوآوري
1-6- نمونه طرح های پذیرفته شده / در دست بررسی
1-6-1- طرح های سرمایه گذاری در حال اجرا
نمونه های از طرح های سرمایه گذاری در حال اجرا عبارتند از:
توليد قطعات دايكست منيزيمي
توليد توربين بادي
توليد دستگاه همودياليز
توليد سكالفلور
توليد خاك رنگبر، افزودني مواد شوينده و بهبوددهنده رئولوژي
توليد آنزيم‌هاي خوراك دام و طيور
توليد نانوكربنات كلسيم رسوبي
تجهيزات اندازه‌گيري و ابزار دقيق
پلي سيليكان با گريد خورشيدي
كيتهاي تشخيصي طبي
دستگاه MRI
توليد EMS
توليد شمش منيزيم
ایجاد مراکز تولید بیو ایمپلنت
حلالهای شیمیایی
الیاف پیشرفته کربن
تولید داروهای نوترکیب و ضد سرطان
داروهای پایه گیاهی
ایجاد مجتمع تولید سلول های بنیادی
نانوکربنات کلسیم
تولید پانسمان های نوین و بندآورنده خونریزی
تولید انواع کاتالیست ها
تولید محصولات کربنی
1-6-2- طرح های کاربردی در حال اجرا
نمونه ای از طرح های سرمایه گذاری در حال اجرا عبارتند از:
احداث واحد 10000 ليتري اتانول سوختي از باگاس نيشكر
توسعه دانش فني و توليد 1 كيلوگرم از 6 نوع كاتاليست
بهسازي نمونه اتوبوس هيبريد، انجام تست هاي عملكردي و كيفيت مطابق با استانداردهاي جاري‌سازي
توسعه دانش فني و ساخت موتور توربيني 4 مگاوات قابل بهرهبرداري در سامانه توليد همزمان برق و گرما
تدوين دانش فني و ساخت غشاء اسمز معكوس مدول حرارتي جهت تصفيه آب دريا در مقياس پايلوت صنعتي
توسعه دانش فني سامانه ارتباطات هوشمند خودروئي
طراحي و ساخت يك دستگاه توكامك (دستگاه هم جوشي هستهاي)
بهينه‌سازي فرآيند توليد و مشخصات محصول نانو رس خالص و اصلاح شده در فرآيند پايلوت
راه اندازي و راهبري پايلوتGTL يك بشكه در روز به مدت 3 ماه
طراحي و ساخت پايلوت توليد پيوسته با ظرفيت 50 تن در سال و تدوين دانش فني سوپر جاذب پايه بهداشتي
طراحي و ساخت پايلوت با ظرفيت 30 تن در سال و تدوين دانش فني توليدNBR به روش پليمريزاسيون
طراحی ، ساخت و تدوین دانش فنی کمپرسورهای جدید دوار
توليد انبوه نماتدهاي پاتوژن جهت كنترل آفات زراعي
ساخت نمونه مهندسي آندهاي تيتانيومي اصلاح شده با مخلوط اكسيدهاي فلزي
تدوين دانش فني ساخت نمونه نيمه صنعتي كيت اندازه گيري گلوكز (قند خون)
طراحي و ساخت ابزار مميزي دو زبانه مديريت امنيت اطلاعات (فارسي- انگليسي)
مانيتورينگ سلامت سازه هاي فلزي با كمك سنسورهاي پيزوالكتريك و MFC
تدوين دانش فني توليد پيوسته نانو پودر سولفات باريم در يک راکتور ديسک گردان در مقياس نمونه
تدوين دانش فني و ساخت نمونه مهندسي لوح زني دقيق ورقهاي ضخيم فولادي
تدوين دانش فني، طراحي, ساخت, نصب سيستم بازيافت فلزات به روشEMEW در مقياس نمونه
ساخت قطعه كامپوزيت صنعتي به روش VARTM