مقالات دانش بنیان

کمک به ایجاد بازار محصولات دانش بنیان

بازار محصولات دانش بنیان

بازار محصولات دانش بنیان

بســیاری از مخاطبــان مــا هنــوز بــا ماهیــت درســت معاونــت نــوآوری و تجاری ســازی فنــاوری آشــنایی ندارنــد. كاركــرد ایــن معانــت چیســت؟ آیــا تســهیلات خاصــی ارائــه می د هیــد ؟

اولیــن از همــه چیــزی کــه بایــد در مــورد معاونــت نــوآوری و تجاری ســازی فنــاوری بدانیــم ایــن اســت کــه اینجــا جایــی نیســت کــه کســانی کــه نیازمنــد تســهیلات هســتند، بــه آن مراجعــه کننــد.
معاونــت نــوآوری و تجاری ســازی فنــاوری، همانطــور کــه از اســمش برمی آیــد، در تــلاش اســت کــه کمــک کنــد بــه گســترش نــوآوری و تجاری شــدن فناوری هــا. مــا در ســال های بعــد از انقــلاب عمــده تلاش هایمــان معطــوف بــه عرضــه یــک محصــول بــوده اســت. یعنــی مثــلا آمــوزش عالــی را گســترش دادیــم، پژوهــش را گســترش دادیــم، بعــد هــم آمدیــم و مراکــز رشــد را ایجــاد کردیــم.

الان شــرکتهای دانش بنیــان بــه وجــود آمدهانــد، مــا هــم از ایــن شــرکت ها حمایــت می کنیــم، وام میدهیــم و تحــت حمایــت پارک هــای فنــاوری قــرار می گیرنــد. در نهایــت همــه اینهــا منجــر بــه عرضــه یــک محصــول می شــود؛ ولــی هنــوز تکلیــف ایــن محصــول معلــوم نیســت کــه بایــد کجــا و چطــور فــروش بــرود. ایجــاد بــازار بــرای ایــن محصــولات و کمــک بــه تجاری ســازی فنــاوری، گرفتــن اســتانداردها، شــرکت کــردن آســانتر در مناقصه هــا، تحریــک تقاضــا و… وظایفــی اســت کــه معاونــت نــوآوری و تجاریســازی فنــاوری بــه عهــده دارد.

جزئی تــر میفرماییــد كــه در هــر بخــش چــه اقداماتــی انجــام دادهایــد؟

بــرای رســیدن بــه اهدافمــان در معاونــت نــوآوری و تجاری ســازی فنــاوری یکســری اقدامــات انجــام دادیــم کــه مهمترینــش در حــوزه بــازار محصــولات دانش بنیــان راه انــدازی و برگــزاری نماشــگاه تجهیــزات ســاخت ایــران بــود و پنــج دوره ایــن نمایشــگاه برگــزار شــده اســت.

بازار محصولات دانش بنیان
اهدافتان از این نمایشگاه چه بود؟
یــک هدفمــان عمومی تــر بــوده و ترویــج و تبلیــغ ایــن موضــوع کــه همــه بداننــد میشــود یــک بــازاری را کــه قبــلا در کشــور وجــود نداشــته، میشــود در داخــل ایجاد کــرد کــه بــه ایــن هــدف رســیدیم. البتــه یکســری شــرکت داشــتیم، امــا حجــم فروششــان خیلــی بــالا نبود و همــه محصــولات ایــن حــوزه از بــازار را مــا از خــارج وارد میکردیــم.

در واقــع حــوزه تجهیــزات آزمایشــگاهی کــه در آزمایشــگاه های پژوهشــی در دانشــکده ها و پژوهشــکده ها مصــرف میشــدند، عمدتــا از خــارج

وارد میشــد. مصرفکننــده ایــن تجهیــزات چــه کســانی هســتند؟ عمدتــا اســاتید دانشــگاه. یعنــی کســانی کــه خودشــان بــه حــوزه فنــاوری آشــنایی دارنــد.

البتــه خیلــی از تولیدکننــدگان ایــن تجهیــزات هــم متخصصیــن دانشــگاهی هســتند، چــون تحقیقــات هایتــک اســت و فنــاوری آن در ســطح بالایــی اســت. بــا اقداماتــی کــه مــا در پنــج دوره گذشــته انجــام دادیم، باعــث شــدیم حــدود ســیصد و ســی میلیــارد تومــان از ایــن تجهیــزات بــه فــروش برســد کــه تقریبــا صــد درصــد بــازار داخلــی را پوشــانده اســت و مــا می توانیــم بگوییــم کــه توانســته ایم در بــازار داخلــی بخــش عمــدهای از نیازهــای آزمایشــگاه های تحقیقاتی مــان را پوشــش دهیــم.

در مــورد آزمایشــگاه هایی کــه فعالیــت آموزشــی دارنــد، بــالای نــود درصــد از نیازهای مــان در داخــل قابــل تامیــن اســت، مگــر مــوارد خاصــی کــه مــا ممکــن اســت اطلاع نداشــته باشــیم کســی کار آموزشــی بکنــد و بــه طــور خــاص نیــازی داشــته باشــد.

در مــورد آزمایشــگاه های پژوهشــی مان هــم بــالای شــصت و پنــج درصــد تــا هفتــاد درصــد از تجهیــزات پژوهشــی مان الان در داخــل ســاخته میشــود. البتــه مــا بیشــتر از ایــن هــم امــکان ســاخت داریــم، ولــی ممکــن اســت مقیاســی کــه مــورد نیازمــان اســت، آنقــدر کافــی نباشــد کــه تولیــد آن توجیــه اقتصــادی داشــته باشــد. یعنــی ممکــن اســت از یــک دســتگاه ســه، چهــار تــا در ســال در کل ایــران بخواهیــم کــه تولیــد آن صرفــه اقتصــادی نخواهــد داشــت.

بــه لحــاظ فنــاوری ایــن نمایشــگاه کمــک زیــادی بــه توســعه فنــاوری در ایــن زمینــه داشــت و البتــه در تجاری ســازی هــم همانطــور کــه عــرض کــردم، توانســتیم از بــازار یــک محصولــی کــه اصــلا وجــود نداشــت، بــازار بــه وجــود بیاوریــم و چنیــن گــردش مالــی بزرگــی را ایجــاد کنیــم؛ امــا هــدف مــا از انجــام ایــن کار بــه همین هــا کــه گفتــم، ختــم نمی شــود.

در واقــع ایــن نمایشــگاه برایمــان حکــم تمریــن داشــت. مــا در ایــن نمایشــگاه بــرای اولین بــار توانســتیم مدلــی را طراحــی کنیــم کــه دقیقــا بتوانــد بگویــد یــک دســتگاه ســاخت ایــران هســت یــا نــه.

منظورتان از ساخت ایران چیست؟

ببینیــد، گاهــی وقت هــا فکــر میکنیــم وقتــی میگوییــم ســاخت ایــران یــا ســاخت هــر کشــوری، یعنــی همــه اجــزای دســتگاه بایــد ســاخت همان کشــور باشــد. اینطــور نیســت. ایــن تصــور در ذهــن بعضــی از مصرف کننــدگان و خواننــدگان و مخاطبیــن عــام مــا هســت. مــا الان هــر دســتگاهی کــه ســاخت کشــورهای پیشــرفته بــه لحــاظ فنــاوری هســتند ببینیــم، ممکــن اســت قطعــات آن دســتگاه از جــای دیگــری آمــده باشــد و ســاخت همــان کارخانــه یــا حتــی همــان کشــور نباشــد.

مثــلا شــما فــرض بفرماییــد کــه یــک تلفــن همــراه ســاخت ژاپــن یــا کــره اســت، امــا ممکــن اســت بســیاری از آن قطعــات یــا کل خــود دســتگاه در کــره جنوبــی ســاخته نشــده باشــد، ولــی بــه ایــن میگوییــم. جنــس کــره ای یــا میگوییــم جنــس ژاپنــی. دلیلــش هم ایــن اســت کــه فکــر پشــت ســر ســاخت ایــن دســتگاه، طراحــی و اجــزای اصلــی اش احتمــالا در کــره ســاخته شــده. مــا بــرای ایــن کار مــدل نداشــتیم و توانســتیم بــه ایــن مــدل دســتیابی پیــدا کنیــم، چــون قریــب بــه ده هــزار محصــول را داوری کردیــم.

الان معاونــت علمــی تنهــا جایــی اســت کــه در کشــور چنیــن مدلــی را دارد و وقتــی کســی ادعــا میکنــد محصولــش ســاخت ایــران اســت، معاونــت میتوانــد مشــخص کنــد کــه ایــن محصــول واقعــا ســاخت ایــران اســت یــا نیســت. هــر دو حالــت را هــم داریــم. خیلــی وقتهــا چیــزی ســاخت ایــران اســت و بعضی هــا بــه دلیــل اینکــه یــک قطعــهاز آن( مثــلا یــک دوربیــن داخلــش خارجــی) اســت، میگوینــد ســاخت ایــران نیســت. برعکســش هــم هســت؛ گاهــی اوقــات مــا کســانی را داریــم کــه یــک دســتگاهی را مونتــاژ کردنــد و ادعــای ســاخت ایــران دارنــد، امــا کوچکتریــن تغییــری در آن نمیتواننــد بدهنــد.

کســی کــه میگویــد مــن مســلط بــه دانــش فنــی ســاخت یــک دســتگاه هســتم، بایــد بتوانــد آن را تغییــر بدهــد و اصــلاح کنــد یــا ارتقــا بدهــد. بنابرایــن یکــی از اقدامــات حاشــیهای و البتــه خیلــی مهــم نمایشــگاه ایــن بــود کــه امــروز مــا بــه ایــن مــدل دســت یافتیــم و ایــن آمادگــی را داریــم کــه ایــن مــدل را در اختیــار ســایر بخشهــای دولتی مــان قــرار دهیــم تــا بتوانیــم بازارهــای جدیــد بــرای شــرکتهای دانش بنیــان بــه وجــود بیاوریــم.
کمک به ایجاد بازار محصولات دانش بنیان

لطفــا دربــاره ســایر اقدامــات ایــن معاونــت بفرماییــد.

از جملــه اقدامــات مــا مصوبــهای بــود کــه معاونــت علمــی در دولــت پیگیــری کــرد و ذیــل وظایــف مــا قــرار میگیــرد. آن هــم ایــن بــود کــه در ســال 95 – 96 ده هــزار میلیــارد تومــان بــازار بــرای شــرکت های دانش بنیــان بــه وجــود بیایــد. بــر اســاس ایــن مصوبــه مکاتباتــی بــا وزارتخانه هــا انجــام شــد.

وزارتخانه هــای مختلــف در حــال تهیــه پیوســت فنــاوری هســتند کــه بــه ایــن ســمت قــدم بردارنــد. مــن نمیدانــم از ایــن ده هــزار میلیــارد تومــان چقــدرش محقــق خواهــد شــد، چــون بــازار محصــولات در اختیــار معاونــت علمــی نیســت، ولــی ایــن مــدل مــا و ظرفیــت شــرکت های دانش بنیانــی کــه معاونــت علمــی مــورد تاییــد قــرار داده اســت، در خدمــت مجموعه هایــی کــه اســت علاقهمنــد هســتند بــا حفــظ کیفیــت، محصولاتــی را کــه نیــاز دارنــد، از شــرکت های داخلــی و محصــولات ســاخت ایــران خریــداری کننــد.

امــروز مهم تریــن معضــل شــرکت دانش بنیــان هــم همیــن موضــوع، یعنــی بــازار اســت و اگــر مــا بــازار محصــولات دانش بنیــان را کــه مفهــوم واقعــی نــوآوری  و تجاری ســازی فنــاوری اســت فراهــم کنیــم، عــلاوه بــر اینکــه در کشــورمان ایجــاد ثــروت کرده ایــم، چــرخ اقتصــاد را چرخانده ایــم، بــه توســعه علــم کمــک کرده ایــم و اشــتغال فارغ التحصیــلان را هــم بــه نوعــی تضمیــن کرده ایــم. لازمــه ایــن اتفــاق نیــز همــکاری نزدیــک دســتگاه های مختلــف اســت؛ به خصــوص آنهایــی کــه خریدهــای خارجــی میکننــد.

امــروز واقعــا عــلاوه بــر جنبــه شــرعی موضــوع کــه مرتــب توســط مقــام معظــم رهبــری تاکیــد شــده و خریدهــای خارجــی کــه در داخــل ایــران میتوانــد انجــام بگیــرد بــه لحــاظ شــرعی و قانونــی تحریــم شــده و چندیــن لیســت منتشــر شــده از طــرف دولــت کــه در آن اقلامــی کــه خریدهــای خارجــی آنهــا ممنــوع اســت چــاپ شــده، واقعــا بایــد در نظــر بگیریــم کــه هــر یــک دلاری کــه مــا خریــد خارجــی میکنیــم، بــه اشــتغال جوانان مــان لطمــه ای میزنیــم کــه معضــل اصلــی فارغ التحصیــلان دانشــگاهی مان اســت.

ایــن یــک بخشــی از فعالیت هــای مــا بــوده کــه در حــوزه بازارســازی و ایجــاد بــازار و تجاری ســازی فنــاوری محصــولات دانش بنیــان میتوانیــم از آن یــاد کنیــم. یــک بخــش دیگــر از فعالیت هــای مــا متمرکــز بــوده در ایجــاد مراکــز نــوآوری و گســترش نــوآوری در دانشــگاه های کشــور.

به چه صورت؟

در کشــور مــا در دو ســال و نیــم گذشــته بــر ایجــاد بالــغ بــر 114 هــزار متــر مربــع فضــای حــوزه نــوآوری در پارک هــا و مراکــز رشــد و حتــی بخــش خصوصــی کمــک کردیــم. اینهــا بســتری شــده بــرای فضاهایــی کــه اصطلاحــا بــه آن هــا فضاهــای شــتاب دهنده نــوآوری میگوییــم یــا در اختیــار مراکــز رشــد قــرار گرفتــه و یــا اختصــاص داده شــده بــه فضاهایــی کــه اصطلاحــا بــه آنهــا کوورکینــگ اســپیس یــا فضاهــای کار گروهــی گفتــه می شــود؛ فضاهــای عمومــی کــه گروه هــای مختلــف در آن کنــار هــم کار میکننــد. بــرای اولین بــار بــود کــه موضــوع نــوآوری وارد دانشــگاه ها میشد.

البتــه مــا ایــن را بــه عنــوان یــک برنامــه معرفــی کردیــم، نــه یــک ســاختار چــون دنبــال ایجــاد ســاختار، کارمنــد گرفتــن و یــک نــگاه دولتــی بــه موضــوع نبودیــم. ایــن را بــه عنــوان یــک برنامــه معرفــی کردیــم. خوشــبختانه تعــداد زیــادی از دانشــگاه های مــا همراهــی کردنــد، چــه در شهرســتان ها و چــه در تهــران ایــن مراکــز شــروع بــه فعالیــت کــرده اســت.

در بعضــی از دانشــگاه های مــا خیلــی خــوب پیشــرفت کــرده کــه زودتــر اقــدام کردنــد. بعضــی دانشــگاه ها مقــداری دیرتــر شــروع کردنــد کــه انشــاءالله جلــو میرونــد. نکتــه مهــم ایــن اســت کــه شــما می توانیــد ببینیــد ایــن اتفــاق تاثیــر جــدی روی زیســت بــوم فنــاوری در  کشــور داشــته و بــه هــر حــال یکــی از اثراتــش ایــن بــود کــه امــروز محیــط پیرامــون دانشــگاه ها تحــت تاثیــر ایــن موضــوع قــرار گرفــت.

بالاخــره اگــر یــک دانشــگاه ادعــا دارد کــه میتوانــد در شــرایط جامعــه موثــر باشــد، اولیــن قــدم ایــن اســت کــه محیــط پیرامــون خــودش را تحــت تاثیــر قــرار دهــد. امــروز دانشــگاه های مطــرح کشــور وارد ایــن موضــوع شــده اند و در حــال انجــام اقداماتــی هســتند.

یکــی دیگــر از فعالیت هــا معاونــت نــوآوری و تجــاری ســازی فنــاوری تعامــل ســازنده بــا ســازمان ملــی اســتاندارد بــود. مــا بــا پیگیــری یــک مصوبــه خیلــی مهــم در شــورای عالــی اســتاندارد بــا همــکاری و توســط ســازمان ملــی اســتاندارد توانســتیم مصوبــهای را بگیریــم کــه براســاس آن گواهــی انطبــاق محصــولات دانــش بنیــان یــا گواهــی محصــول COC و COP صــادر میشــود کــه ایــن در اســفند ماه نــود و پنــج بــه تصویــب رســید و نمــادی طراحــی شــد کــه بــه آن می گوییــم دانــش نمــاد.

اخیــرا آیین نامــه اجرایــی اش آمــاده شــده کــه بــا ابــلاغ مصوبــه کــه در شــهریورماه اتفــاق افتــاد، آمــاده هســتیم ایــن را هــم اجرایی کنیم.

مزیت این اتفاق چه بود؟

حســن ایــن موضــوع ایــن اســت کــه کار VC هــای مــا را آســان تر می کنــد. اگــر از مــن بپرســید کــه چــرا، اینطــور توضیــح میدهــم: یــک شــرکت محصولــی تولیــد کــرده و چــون بــه تولیــد انبــوه نرســیده، نتوانســته از نشــان ملــی اســتاندارد اســتفاده کنــد. چــون اگــر کســی بخواهــد نشــان ملــی اســتاندارد بگیــرد بایــد بــه تولیــد انبــوه یــا حداقــل نیمه صنعتــی برســد.
و ایــن شــرکت چــون ســرمایه نداشــته، نمیتوانســته ایــن کار را بکنــد، ولــی وقتــی مــیرود گواهــی انطبــاق بگیــرد، میگوینــد بایــد حداقــل یــک اســتاندارد یــا قابلیــت تطبیــق داشــته باشــد. ایــن اتفــاق کمــک میکنــد کــه VCهــا بــا شــهامت بیشــتری وارد ایــن موضــوع شــوند.

امــروز هــم VCهــا یــا کســانی کــه ســرمایه گذاری جســورانه میکننــد، در کشــور مــا مقــداری جدیتــر شــده اند. منتهــا نیــاز دارنــد بتواننــد بــه محصولــی کــه روی آن ســرمایه گذاری میکننــد اعتمــاد کننــد و یکــی از اهــداف معاونــت علمــی هــم ایــن اســت کــه تــلاش کنــد توجــه ســرمایه گذاران را جلــب کنــد.

محصــولات دانش بنیــان محصولاتــی هســتند کــه بــرای ســرمایه گذاری کیفیــت مطلــوب را پیــدا کرده انــد و در خیلــی از مــوارد بــه خصــوص اگــر ســرمایه گذاران کســانی باشــند کــه کــه خودشــان دســتی بــر آتــش توزیــع محصــولات، بــازار و فــروش آنهــا داشــته باشــند، میتواننــد بهخوبــی بــه ایــن محصــولات کمــک کننــد.

مصوبــهای کــه شــورای عالــی اســتاندارد تصویــب کــرده، میتوانــد ایــن دور باطــل ســرمایه گذاری و اطمینــان از  کیفیــت را حــل کنــد. اقــدام دیگــری کــه در ســه، چهــار  ســال گذشــته انجــام دادیــم، توافــق خوبــی بــود کــه بــا شــهرداری تهــران داشــتیم و آن هــم اینکــه امــکان اســتقرار شــرکت های دانش بنیــان در بافت هــای بــا کاربــری مســکونی و مختلــط را فراهــم کردیــم. البتــه بــه شــرط اینکــه معــارض شــخصی نداشــته باشــند. ایــن هــم خیلــی کمــک کــرد.

چــون کارکنــان یــا متخصصینــی کــه شــرکت های دانش بنیــان کار میکننــد، فارغ التحصیــلان دانشــگاهی هســتند، عمومــا کارشــان آلودگــی زیســت محیطی نــدارد و علاقــه دارنــد نزدیــک مراکــز علمــی، کتابخانه هــا و دانشــگاه ها باشــند. رفتن شــان بــه مســافت های طولانــی دور از شــهر عــلاوه بــر اینکــه بحــث حمــل و نقــل را دارد، باعــث میشــود آن ارتباطــی کــه بــا مراکــز علمــی دارنــد سســت شــود، در نتیجــه خیلــی علاقــه ای بــه ایــن موضــوع ندارنــد و ایــن توافــق بســیار بــه آنهــا کمــک کــرد.

مــا امــروز بحــث بــازار را پیگیــری میکنیــم و فکــر میکنیــم تغییــرات مختصــری در قانــون مناقصــات و اعطــای امتیازهــای ترجیحــی بــه شــرکت های دانش بنیانــی کــه در مناقصــات شــرکت میکننــد، خیلــی میتوانــد کمــک کنــد.
یکــی دیگــر از کارهایــی کــه در حــال پیگیــری آن هســتیم، تدویــن مدل هایــی اســت کــه تضمیــن خریــد بــه شــرکت های دانش بنیــان بدهــد. یعنــی اگــر بتواننــد کیفیتــی را کــه مــد نظــر خریــداران خصوصــی یــا دولتــی هســت، تامیــن کننــد، تضمینــی بــرای فــروش محصــول خــود داشــته باشــند.ایــن دســته کار ماســت کــه بیشــتر معطــوف بــه تجاری ســازی فنــاوری اســت.

اقدامــات ایــن معاونــت در حــوزه نــوآوری چــه بــوده اســت؟

یــک بخــش دیگــر از کار مــا در واقــع حمایــت و هدایــت طرح هــای کلان ملــی فنــاوری اســت. طرح هــای کلان ملــی فنــاری در معاونــت علمــی ســه، چهــار الگــو یــا نــوع را از ســال 88، 89 تجربــه کــرده. بیشــتر در دوران اول و دوم معطــوف بودنــد بــه ایجــاد زیرســاخت های علمــی و فنــاوری در کشــور و تکیــه بــر بخش هــای دولتــی داشــتند.

در ایــن دوره مــا تلاش کردیم بیشــتر از ظرفیــت بخــش خصوصی و کمتــر از ظرفیت هــای دولتی اســتفاده کنیــم، امــا در هــر صــورت ســرمایه گذاری در طرح هایــی کردیــم کــه اولا حتمــا بهره بــردار داشــته باشــد، یعنــی به نوعــی از بــازار بعــدش اطمینــان وجــود داشــته باشــد و ثانیــا بهره بردارهــا در آن مشــارکت داشــته باشــند.

چــون در ایــن صــورت شــرح خدمــات طــرح واقعی تــر طراحــی میشــود و بهتــر دیــده و بهتــر هــم اجــرا میشــود. ایــن خــود خیلــی بــه مــا کمــک کــرده اســت کــه بتوانیــم طرح هایــی را حمایــت کنیــم کــه یــک ظرفیــت ورود بــه بــازار آینــده نســبتا نزدیــک را دارنــد. 

منبع ماهنامه اقتصاد دانش بنیان 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *