شرکت سرمايه گذاري خطرپذير
مؤسسه توسعه فناوري نخبگان
1-1- معرفی
مؤسسه توسعه فناوري نخبگان، يکي از اولين نهادهاي سرمايه گذاري خطرپذير (Venture Capital) در کشور مي باشد که با کمک دفتر همکاريهاي فناوري رياست جمهوري در راستاي نيل به اهداف عاليه خود تأسيس گرديد. این موسسه با تحقيق و بررسي مدل هاي مختلف صندوق هاي سرمايهگذاري خطرپذير کشورهاي مختلف، مدل علمي و کارآمدي را مطابق با شرايط کشور طراحي کرده است. اين مدل پس از تغيير و اصلاح چندين مدل اوليه حاصل شده است که هم اکنون در قراردادهاي سرمايهگذاري مؤسسه با تيمهاي کارآفرينان مورد استفاده قرار ميگيرد. مؤسسه داراي شخصيت حقوقي مستقل مي باشد که علاوه بر استقرار در دفتر تهران، در سال 1386 با توسعه فعاليتها، دفتر مرکزي خود را به پارک فناوري پرديس، در 20 کيلومتري شرق تهران، منتقل نمود. با حضور مؤسسه در پارک فناوري پرديس به عنوان قطب فناوري منطقه، فصل تازهاي در فعاليت هاي مؤسسه گشوده شد.
1-2- خدمات
1-2-1- امکانسنجي طرح ها و پروژه هاي صنعتي و خدماتي
موسسه با ايجاد ساز و کار مناسب و استخدام نيروي متخصص جهت امکان سنجي، طرح هايي را که داراي توجيه اقتصادي باشند، گزينش نموده و وارد مشارکت مي گردد. مؤسسه با تحقيق و بررسي مدل هاي امکان سنجي مختلف، مدل خود را که حاصل از مطالعه و تحقيق روي مدل هاي مختلف امکانسنجي در صندوق هاي سرمايه گذاري خطرپذير کشورهاي مختلف ميباشد، با اعمال تغييرات و اصلاحاتي بومي سازي نموده و در امکان سنجي طرحهاي خود مورد استفاده قرار مي دهد. اين مدل 9 پارامتر اصلي يک پروژه شامل مديريت، ساختار سازماني، محصول، سطح فن آوري، عملياتي -اجرائي، مالي، راهبردی، محيطی و بازار را مورد بررسي دقيق قرار ميدهد. قابل توجه اينکه اين مدل تا حد زيادي توانسته است پارامترهاي کيفي در فرآيند امکانسنجي را به پارامترهاي کمّي و عددي تبديل نمايد.
مدلهاي امکانسنجي موسسه:
مدل امکان سنجي تصميمگيري چند معياره(Multi Criteria Model for Risk Evaluation) :
اين مدل از بررسي و تحقيق بر روي بيش از 100 صندوق سرمايهگذاري خطرپذير و نتيجهگيري عوامل ريسک آنها با اعمال تغييرات و اصلاحاتي بوميسازي گرديده و در امکان سنجي طرح ها مورد استفاده قرار مي گيرد؛ فرآيند گزينش طرح ها و پروژه ها با بررسي 9 معيار اصلي صورت ميگيرد. يک پروژه؛ شامل تيم مديريت، ساختار سازماني، نوع محصول يا خدمت، سطح فنآوري، فرآيند عملياتي-اجرائي، مسائل مالي، راهبرد تيم، مسائل محیطی و بازار محصول يا خدمت ميباشد که تمامي اين موارد مورد بررسي دقيق قرار گرفته و ريسک هر يک از معيارهاي مذکور محاسبه ميگرد؛ پس از محاسبه ريسک طرح، بازده طرح با استفاده از مدلهاي رياضي و فرمول هاي محاسباتي استاندارد محاسبه ميگردد؛ پذيرش طرح منوط به قرار گرفتن ريسک و بازده طرح در حد قابل قبول ميباشد که در اين صورت گزارش امکان سنجي طرح مبتني بر رد يا قبول آن ارائه ميگردد. اين مدل تا حد زيادي توانسته است پارامترهاي کيفي در فرآيند امکان سنجي را به پارامترهاي کمّي و عددي تبديل نمايد تا ميزان اعمال سليقه شخصي در رد يا قبول طرح به حداقل برسد.
مدل امکانسنجي ارزيابي اوليه توسعه نوآوري (IDEAS (Innovation Development Early Assessment System
از ديگر مدلهاي امکانسنجي که توسط موسسه مورد استفاده قرار ميگيرد، مدل “ارزيابي اوليه توسعه نوآوري” يا IDEAS ميباشد. اين مدل روشي ساختارمند است که از مجموعهاي جامع از معيارهاي استاندارد بهره ميگيرد و هدف اصلي آن ارزيابي ايدهها و طرحها در مراحل اوليه؛ آنجا که دادههاي ملموسي نداريم، طراحي شده است و کمک ميکند تا ايده هايي که قابليت تجاري شدن فوق العادهاي دارند مورد شناسايي قرار گيرد. در اين مدل، 35 سوال در هفت حوزه اصلي مربوط به بررسي تجاريسازي يک ايده مطرح می شود که اين هفت حوزه زيرمجموعه سه شاخه اصلي شامل فرصتهاي بازار، ريسک و پيچيدگي قرار مي گيرند. در نهايت، با امتيازدهي به سوالات گروه هاي هفتگانه و شاخه هاي سهگانه، نمره نهايي ايده و ميزان قابليت تجاري شدن آن مشخص ميگردد. اين مدل در سال 1974 براي اولين بار تحت عنوان (PIES (Preliminary Innovation Evaluation Service در مرکز نوآوري آمريکا تهيه و مورد بهرهبرداري قرار گرفت؛ با اين مدل تاکنون حداقل 30،000 ايده در آمريکا و کانادا مورد ارزيابي قرار گرفته است. سپس نسخه اروپايي آن در دانشگاه ناتينگهام تهيه گرديد و در نهايت با تغييرات و بهينه سازي مدل به روش IDEAS تغيير يافت.
شرکت سرمايه گذاري خطرپذير
1-2-2- کنترل و نظارت شرکت ها و پروژه هاي در جريان
موسسه طي سالهاي فعاليت خود توانسته است به منظور کنترل و نظارت شرکت هاي سرمايه گذاري شده، مدلي را طراحي نمايد که با بکارگيري آن بتوان تا حد امکان ريسک سرمايه گذاري خود را با نظارت مستمر کاهش دهد که در زير به برخي از پارامترهاي مدل نظارت موسسه اشاره مي شود:
ثبت کليه طرح هاي پذيرفته شده به صورت شرکت سهامي خاص
تعيين نماينده سهام از طرف موسسه به عنوان رئيس هيأت مديره و دارنده حق امضا کليه اسناد مالي شرکت
عملکرد شرکت توسط نماينده و بر اساس جدول زمانبندي (گانت چارت) مراحل اجراي طرح کنترل و نظارت مي گردد
پرداختهاي مؤسسه بصورت مرحلهاي با تاييد ناظر و اتمام هر مرحله از کار صورت مي گيرد
ارائه مدل هاي مشارکت و تنظيم قراردادهاي مورد نياز در فرايند تامين مالي
شايد بتوان گفت يکي از محوريترين مسائل مربوط به شکل گيري يک صندوق سرمايه گذاري خطرپذير، نحوه تعامل مالي صندوق با صاحبان طرح ها و پروژهها مي باشد که اين مهم خود را در نوع قرارداد يا قراردادهايي که صندوق با صاحبان طرح ها منعقد مي کند، نشان مي دهد.
مؤسسه پس از تحقيق و بررسي مدل هاي مختلف مشارکت کشورهاي ديگر بخصوص مدل هاي مبتني بر شريعت اسلامي، مدل مشارکت علمي و کارآمدي را مطابق با شرايط کشور طراحي کرده است. اين مدل پس از تغيير و اصلاح چندين مدل اوليه حاصل شده است که هم اکنون در قراردادهاي مؤسسه با تيم هاي کارآفرينان مورد استفاده قرار ميگيرد.
1-2-3- همکاري در شکلگيري صندوق سرمايهگذاري
با توجه به تجربيات چندين ساله در زمينه ايجاد فرصت هاي سرمايه گذاري و ايجاد شرکت هاي دانش بنيان موفق، مؤسسه توانايي ارائه پيشنهاد و مشاوره در زمينه ايجاد صندوق هاي سرمايهگذاري در زمينه فناوري هاي پيشرفته و ايجاد ساختار و ارائه مدل هاي مختلف سرمايه گذاري را به سازمانها و موسساتي که مايل به فعاليت در اين زمينه هستند، دارا مي باشد. حيطه مشاوره هاي موسسه در اين زمينه از ابتداي تأسيس يک صندوق سرمايهگذاري تا مرحله جذب پروژه ها و نهايتا استراتژي خروج سرمايه گذاري را شامل ميشود. هماکنون مؤسسه با همکاري پارک فناوري پرديس، “صندوق توسعه فناوريهاي نوين” را به هدف ارائه مجموعهاي از خدمات مالي به متقاضيان، تاسيس نموده است و در پي اجرايي نمودن کامل اهداف صندوق در زمينه کمک به رفع موانع رشد و توسعه فناوري در کشور ميباشد.
1-2-4- خدمات مالي و حسابداري
با توجه به اينکه شرکت هاي دانش بنيان مؤسسه، شرکت هايي نوپا مي باشند که عموماً تيم اجرايي آنها منحصر به افراد علمي و دانشگاهي بوده و تجربه بسيار کمي در زمينه شرکتداري و امور مالي و حسابداري دارند، از اينرو مؤسسه بهصورت متمرکز خدمات مالي و حسابداري شامل تهيه اسناد و دفاتر قانوني، تهيه صورت هاي مالي، تهيه ليست ماليات و تامين اجتماعي را براي شرکت هاي زيرمجموعه خود فراهم مينمايد.
1-2-5- ارزشگذاري دانش فني
مالک يک طرح يا پروژه بويژه زمانيکه آن طرح در حيطه فناوريهاي پيشرفته و جديد قرار بگيرد، ارزش بسيار بالايي را براي پروژه دانش محور خود قائل است و از سرمايهگذار انتظار دارد که ارزش دانش فني خود را در فرآيند مشارکت و سرمايه گذاري لحاظ کند؛ با توجه به اينکه محاسبه دانش فني يکي از مباحث مطرح و بسيار مهم به ويژه در زمينه سرمايهگذاري خطرپذير ميباشد، موسسه فعاليت هاي پژوهشي و تحقيقاتي خود را از چندي پيش در اين زمينه آغاز نموده است و مدلهاي مختلف ارزشگذاري فناوري در سطح بين الملل را مورد بررسي قرار داده است. بنابراين يکي از خدمات موسسه در آينده نزديک، امکان محاسبه کمّي دانش فني خواهد بود.
1-3- میزان سرمایه گذاری
سقف سرمایه گذاری بر اساس اعلام موسسه، مبلغ 10،000،000،000 ریال می باشد.
1-4- مرحله ورود به سرمایه گذاری
بر اساس منشور اجرايي، موسسه در مراحل اوليه (Early Stage) و مراحل گسترش طرحها (Expansion Stage) و همچنین معمولا بر روی پروژههایی که محصول اولیه Prototype دارند سرمایه گذاری انجام می دهد.
1-5- چشم انداز، اهداف و استراتژی ها
1-5-1- مأموريت مؤسسه :حفظ نخبگان با هدف توسعه تكنولوژي براي رشد اقتصادي
انگيزش اين مأموريت موضوع هاي زير است :
توسعه پايدار و همه جانبه كشور در ارتباط جدي و مستقيم با نيروي انساني دانشمند و نخبه بوده و دستيابي به توسعه فناوري با محدود بودن نيروي انساني تحصيل كرده ميسر نيست، عدم بكارگيري و بهره برداري صحيح و مؤثر از نيروي انساني نخبه در داخل كشور يكي از مهمترين عوامل آسيب به كشور است.
1-5-2- استراتژي های مؤسسه براي تحقق مأموریت:
اقتصاد ( ايجاد اشتغال مناسب و رفاه اقتصادي)
فرهنگي
اجتماعي
علمي
سياسي
1-5-3- سياست هاي كلي مؤسسه نخبگان در جهت انجام مأموريت:
اشتغال در بخش غير دولتي
كار فرهنگي و ترويج اهميت نقش نخبگان در ايجاد اشتغال و رفاه اجتماعي ( بند يك ماده سه)
بهرهگيري از نظام نرم افزاري شامل مطالعات، هماهنگي و ارتباط با ارگانها و نهادهاي تأثيرگذار در تحقق مأموريت مؤسسه
1-6- اولویت ها
اولويت مشاركت با طرح هاي نو و دانشبنیان ميباشد.
مشارکت و سرمايهگذاري مؤسسه به منطقه يا استان خاصي محدود نميگردد، اما اولويت سرمايهگذاري در طرح هايي است که محل اجراي آنها استان تهران باشد.
اولويت مشارکت با طرح هايي است که قرارداد فروش یا پیش فروش و یا تأییدیه از بازار مصرف داشته باشد.
1-7- الزامات و قوانین
طرح متقاضي، با روشهاي علمي مورد ارزيابي و امکانسنجي قرار ميگيرد.
ارزش دانش فني طرح به صورت مستقيم يا غيرمستقيم در مشارکت اعمال ميگردد.
متقاضی و مؤسسه، به نسبت سهمالشرکه در سود و زيان حاصل از طرح شريک خواهند بود.
اولويت مشاركت با طرحهاي نو و دانشبنیان ميباشد.
اولويت مشارکت با طرحهايي است که قرارداد فروش یا پیش فروش و یا تأییدیه از بازار مصرف داشته باشد.
قبل از انجام مشاركت، استراتژي خروج و حدود زماني خارج شدن مؤسسه از طرح مشخص ميگردد.
در طول دوره مشاركت، صندوق راساً يا توسط پيمانکاران ذي صلاح بر فعاليتهاي اجرائي، راهبري و نظارت کامل خواهد داشت.
صندوق در طول دوره مشاركت در صورت نياز مشاورههايي در زمينههاي گوناگون نظير مباحث مالي، حقوقي، مديريتي و غيره ارائه ميدهد.
جهت انجام مشارکت قراردادي تنظيم ميگردد که موارد ذکر شده در بالا مورد تاييد قرار ميگردد.
1-8- فرایندهای مربوط به ارائه تسهیلات
1-8-1- تشریح مدل مشارکت موسسه در طرح ها:
موسسه در صدد است تا به منظور کسب اهداف و اجرای برنامه های خویش با تامین مالی پروژه ها و طرح های کارآفرینی، در قالب سرمایه گذاری مخاطره آمیز، بستر مناسب براي اجرای پروژه ها را فراهم کند.
ويژگي هاي مدل مشارکت:
موسسه طرح هایی را که دارای توجیه مناسب مالی- اقتصادی سرمایه گذاری باشند گزینش نموده و پس از مقایسه ریسک و بازده طرح ها و مقايسه آن با حد مورد قبول و پذیرش خود وارد مشارکت خواهد گردید.
موسسه با سرمایهگذاری در طرحها به اندازه آورده خود سهم الشرکه معینی از شرکت جديد را در اختیار میگیرد.
سرمايه گذاري موسسه از نوع وام يا اعطاي تسهيلات نبوده وفقط مشارکت مي نمايد.
در اين نوع از سرمايه گذاري، بيشترين مخاطرات سرمایه گذاری از سوي موسسه تقبل میگردد.
در حال حاضر زمان مطلوب بازگشت سرمايه در طرح ها کمتر از 3 سال ميباشد.
اقدامات اجرايي پس از تصویب طرح عبارتند از:
ثبت شرکت بصورت سهامي خاص
لزوم تامين بخشي از سرمايه مورد نياز طرح (نقدي يا غير نقدي) از سوي صاحب طرح
تقويم آورده غير نقدي توسط کارشناس رسمي دادگستري
تعیین نماینده سهام موسسه در شرکت جديد
وظايف نماينده سهام موسسه:
ریاست هیأت مديره
نظارت برکلیه امور بانکی و برگزاری جلسات هیات مدیره شرکت
مراحل تشکيل شرکت جديد:
تهيه اظهارنامه
تهيه صورت جلسه هيأت موسس
تهيه و تصويب اساسنامه
تعيين اعضاي هيأت مديره و دارندگان حق امضاء
امضاء قرارداد مشارکت
افتتاح حساب بانکي شرکت در شرف تأسيس
تعيين نام شرکت و انجام مراحل ثبت
در صورتي که طرح قبلا به صورت شرکت به ثبت رسيده باشد ورود موسسه به شرکت ثبت شده (on going) با انجام مراحل زیر خواهد بود:
نقل و انتقال سهام
تعيين اعضاي هيأت مديره و بازرسين جديد
تنظيم اساسنامه جديد
تغيير کارت نمونه امضاء حساب بانکي
مراجعه به اداره ثبت شرکتها جهت ثبت تغييرات
1-8-2- مدارک و فرم های مورد نیاز
فرم اولیه
پرسش نامه
فرو رزومه
1-9- نمونه طرح های پذیرفته شده / در دست بررسی
تنوع موضوعات طرحهای امکانسنجی شده شامل گستره نانوتکنولوژي، بيوتکنولوژي، برق و الکترونيک، عمراني و ساختماني، صنعتي، پليمر، کشاورزي، نفت و گاز و پتروشيمي، فني و مهندسي، سخت افزار و نرمافزار کامپيوتر و شبکه، پزشکي، ورزشي، آزمايشگاهي و مکانيک می باشد.
1-10- تفاهم نامه های همکاری
موسسه همکاري هايي را با ديگر موسسات و سازمانهاي مرتبط با موضوع مشارکت و سرمايه گذاري آغاز نموده است که از اين طريق توانسته است نظر مساعد اين سازمان ها را براي تعريف کار مشترک جلب نمايد. از جمله فعاليت هاي مشترک تعريف شده با اين سازمان ها ميتوان به کارگزاري فرآيند امکان سنجي و بررسي اقتصادي پروژه هاي معرفي شده، فرآيند سرمايه گذاري بر روي پروژه هاي مصوب و همچنين کنترل و نظارت مستمر بر پروژه ها اشاره نمود.
از جمله اين سازمان ها ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
وزارت کار
دفتر همکاريهاي فناوري رياست جمهوري
پارک فناوري پرديس
سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران
صندوق مالي توسعه تکنولوژي
صندوق تحقيق و توسعه صنايع و معادن
صندوق غيردولتي پژوهش و فناوري صنعت برق ايران