استارت آپ
رویــای فیسبــوک و اوبــر رهایــش نمیکنــد. کارآفریــن جــوان بــا آنچنــان ظرافتــی قصــر رویاهایــش را میســازد و آن را بــاور میکنــد کــه گویــی خاطــرهای در گذشــته اســت. وقتــی کســب و کارش را شــروع میکنــد، جایــی میــان زمیــن و هواســت. انــگار همه چیــز مهیــای پــرواز اســت. هواپیمــا روی بانــد حاضــر و آمــاده منتظــر اســت و کاپیتــان رویاپــرداز بــا لبخنــدی از شــکوه و خودبــاوری بــه ســمت کابیــن خلبــان دعــوت میشــود. بــازی امــا از لمــس دســته ســکان شــروع میشــود.
کاســتی های کم اهمیــت، همــکاران زیــادی خــلاق، دانشــی کــه انــدک اســت و دغدغــه ای هــم بــرای ارتقــای آن وجــود نــدارد، آســمانی کــه نمیشناســد و افقــی کــه معلــوم نیســت چــرا اینقــدر دور اســت! چقــدر زود بــه ایــن فکــر افتــاده کــه کجــا فــرود آیــد کــه تلفــات بــه حداقــل برســد. نــدای «کجــا اشــتباه شــد؟ » در ســرش صــدا میکنــد.ایــن وصــف حــال اکثــر اســتارت آپ ها در زیســت بوم کارآفرینــی کشــور اســت. اینکــه درصــد بســیار بالایــی از اســتارت آپ موفــق نمیشــوند و تعــداد کمــی از آنهــا بــه موفقیــت دســت پیــدا میکننــد، نشــان از پایین بــودن آمادگــی اکثــر اســتارت آپ بــرای رشــد و شــکوفایی دارد.
تحلیل هــای زیــادی تاکنــون از دلایــل بــرد و باخــت اســتارت آپ عنــوان شــده اســت. در ایــن چنــد ســطر تــلاش شــده، بــه برخــی عوامــل مهــم ناکامــی این کســب و کارهــای نوپــا در کشــور، نگاهــی دیگــر ارائــه شــود.
شتاب زدگی
شــتاب زدگی شــاید یکــی از عوامــل بســیار مهــم باشــد. متاســفانه جایــی کــه ســرعت ذاتــی امــور کمــی بــالا باشــد، امــکان بــروز خطــای ناشــی از شــتابزدگی افزایــش می یابــد. کارآفرینــان دائمــا میشــنوند کــه ســریع باشــند، کســب و کار را زودتــر راه انــدازی کننــد و از جزئیــات چشم پوشــی کننــد. همــه ایــن عبــارات میتوانــد صحیــح و بجــا باشــد، امــا تلقــی نادرســت از عامــل زمــان، باعــث اتخــاذ تصمیمــات آنــی و ســطحی میشــود و شــتاب زدگی افراطــی مدیــران نوپــا، کار را بــه بیراهــه می کشــاند. ایــن شــتاب نابجــا، حتــی در دلســردی کارآفرینــان نیــز دیــده می شــود.
جایــی کــه میتــوان بــا برخــی اصلاحــات و صــرف زمــان و حوصلــه کافــی، امیــد را بــه کســب و کار بازگردانــد، فعالیتهــای حیاتــی متوقــف می شــوند و مســیرهای جدیــدی جایگزیــن میشــوند. زمــان عامــل کلیــدی موفقیــت در تمامــی کســب و کارهاســت و شــامل کل بدنــه تجــارت و اقتصــاد میشــود، امــا ســرعت بیــش از حــد، از عمیــق شــدن در مــوارد ضــروری و تســلط پیــدا کــردن بــر مســیر مناســب کســب و کار، جلوگیــری میکنــد و باعــث گمراهــی بیشــتری میشــود.
استارت آپ
کاستی های درونی استارت آپ
ایــن عامــل در ایــران بســیار تاثیرگــذار اســت. در واقــع اســتارت آپ ها بیشــتر بــه خودشــان می بازنــد تــا بــه محیــط یــا بــازار. ایــن کاســتی ها در مدیریــت تیــم متبلــور میشــود. جایــی کــه تــوان اجرایــی کارآفرینــان در قیــاس بــا تــوان فنــی آنهــا بســیار ناچیــز اســت و چــه غفلــت رایجــی اســت کــه فــرد کارآفریــن به راحتــی خــود را در جایــگاه یــک مدیــر، آن هــم از نــوع موفــق میبینــد، بی آنکــه در خصــوص مهارت هــای هدایتــی و مدیریتــی و دانــش کســب و کاری، احســاس کمبــود جــدی کنــد.
تحلیل هــای نادرســت مالــی از میــزان پــول مــورد نیــاز، تخمین هــای فضایــی از محصــول و ویژگی هــای مطلــوب، ســاختارهای پرخطــا در چینــش تیــم، بینظمــی ذهنــی و عــدم پایــداری اهــداف، حــس بینیــازی بــه ارتقــای دانــش تجــاری و شــرکتداری، بهکاربســتن بــدون تحقیــق مشــاوره های نامتناســب، تعهــد غیرهمســان بنیان گــذاران، مدیریــت پــروژه ناقــص و عــدم انطبــاق وظایــف اجرایــی در قیــاس بــا اهــداف اصلــی، از جملــه خطاهــای رایــج اســتارت آپ ها هســتند.
بــه بیــان دیگــر خــود اســتارت آپ اکثــرا بســیار آماتورنــد و بــه نوعــی دارای نقایــص آشــکاری در هدایــت کســب و کار خــود هســتند. همــه ایــن مــوارد در حالــی اســت کــه در برخــی نظرســنجی ها از خــود اســتارت آپ ها، بیشــتر عوامــل بیرونــی بــه عنــوان دلایــل عــدم حصــول نتیجــه مطلــوب بیــان میشــود.
مدل کسب و کار ناکارآمد
ایــن مســئله، عامــل دیگــری در ایــن کارزار اســت. بــازار جایــی اســت کــه گــردش مالــی ورودی بــرای کســب و کار را ایجــاد میکنــد. ایــن گــردش مالــی، عامــل حیاتــی و اصلی تریــن رکــن شــکوفایی اســتارت آپ اســت.
در ایــران اکثــر اســتارت آپ ، در مواجهــه بــا مشــتریان و درک خواســته ها و زیرســاخت های مــورد نیــاز، بــرای حضــور موفــق و مــداوم در بــازار، دانــش و تجربــه اندکــی دارنــد. متاســفانه بیشــتر از آنکــه تــلاش کننــد تــا خــود را بــرای حضــور موثــر و جــدی در بــازار مجهــز کننــد، بــه تغییــر بــازار و ایجــاد چالش هــا و روندهــای جدیــد، بســیار خوشبیــن هســتند.
در واقــع اســتارت آپ توانســته اند تاثیــر بســیار زیــادی بــر بــازار داشــته باشــند، بــا ایــن وجــود برنامــه منظــم و دقیــق ارائــه محصــولات و خدمــات بــه متقاضیــان، کســب درآمــد و تخصیــص آن بــرای توســعه درســت منابــع و اساســا آن چیــزی کــه بــه مــدل کســب و کاری شــهرت دارد، بســیار مهــم اســت و اکثــر اســتارت آپ ها نیازمنــد تقویــت ایــن بخــش هســتند. در صــورت اجــرای اصولــی یــک مــدل صحیــح، تغییــر در روندهــای بــازار نیــز میتوانــد دســتاورد متعالــی ایــن برنامــه باشــد.
عوامل محیطی
عوامــل محیطــی را نیــز میتــوان علــت بــرونزای رخــداد باخــت اســتارت آپ ها تلقــی کــرد. عوامــل بیرونــی شــامل زیرســاخت های حقوقــی و قانونــی کشــور، مســائل فرهنگی و عرفــی و حتــی سیاســی، تحریم هــای بین المللــی، وجــود رقبــای کوچــک و بــزرگ و نهایتــا حــوادت پیش بینین شــده اقتصــادی و اجتماعــی، میتواننــد در عمــل بــه فروپاشــی کســب و کارهــای نوپــا بینجامنــد.
متاســفانه در ایــن بخــش، اســتارت آپ ها در ایــران بســیار مظلــوم هســتند. علیرغــم وجــود دســتگاه های حمایتگــر بــزرگ از بخــش کارآفرینــی و نــوآوری و تخصیــص بودجه هــای حمایتــی متعــدد، قانــون رایــج کشــور، تفاوتــی بیــن اســتارتآپ و ســایر بنگاه هــای اقتصــادی قائــل نیســت.
خــود حمایتهــای دولتــی نیــز بیشــتر از جنــس وام اســت و کارآفریــن ملــزم بــه بازپرداخــت آن بــه همــراه ســود در نظــر گرفتــه شــده نیــز هســت. در واقــع یــک اســتارت آپ برنــده در ایــران، بــا هوشــیاری و توجــه کافــی بــه ایــن عوامــل، پیشبینی هــای لازم را صــورت میدهــد و خــود را تقویــت میکنــد. کوچک شــمردن مســائل حقوقــی و قانونــی و عرفــی، نمیتوانــد ســرانجام خوشــی داشــته باشــد و اســتارت آپ ها به ناچــار بایــد منابعــی را بــه ایــن مــوارد اختصــاص دهنــد. حتــی اســتارت آپ های حرفــ های و توانمنــد نیــز از تاثیــر عوامــل بیرونــی در کشــور آســیب های زیــادی می بیننــد.
در پایان باید اذعان داشت، تلاش کارآفرینان نوپا برای ایجاد یک کسب و کار پایدار، علیرغم همه کاستی ها و مشکلات، شایسته تقدیر است. زیست بوم کارآفرینی در کشور جوان و در مسیر پیش رو در حال تجربه اندوزی است. عوامل عنوانشده در این متن، فاکتورهای اصلی ازبین رفتن استارت آپ های بازنده در ایران هستند. صحبت در موردشان آسان و از میان برداشتن آنها بسیار دشوار است.
امید داریم که با کسب تجارب بومی کافی، حضور جدی، اصولی و پایدار صاحبین سرمایه در این بخش، اصلاح اساسی ساختار مشاوره کسب و کاری، فعال شدن بیشتر بخش های اقتصادی دیگر در جهت همکاری با زیست بوم کارآفرینی، به روز شدن، تعدیل و تساهل بیشتر زیرساخت حقوقی و قانونی و از همه مهمتر،جدیت کارآفرینان به تقویت دانش واقعی و جوهر کسب و کاری در خود و تیم ها، توسعه هر چه بیشتری را در این بخش شاهد باشیم.
منبع ماهنامه اقتصاد دانش بنیان